Milena Radosavljević Đorić: KOLONA SVINJA OD 250 KILOMETARA

Milena Radosavljević,
Finansijski direktor CARNEX

Controlling u svinjarstvu

Svinjarstvo je grana stočarstva koja predstavlja jednu od karika u lancu čiji je cilj proizvodnja i snabdevanje tržišta svinjskim mesom i proizvodima od mesa. Procene iz 2018. godine govore da se u svetu potroši oko 113,1 milion tona mesa, što je oko 42 kg po stanovniku. U Srbiji proizvedemo oko 3,3 miliona komada tovljenika i potrošimo oko 40 kg svinjskog mesa po stanovniku.

Tekst u nastavku se odnosi na farmu zatvorenog tipa, što znači da obuhvata sve faze proizvodnje:

• priplodnu stoku (osnovno stado)
• proizvodnju prasadi (osnovno stado)
• i proizvodnju tovljenika (nedovršena proizvodnja).

Osnovne faze u proizvodnji na jednoj farmi su:

• bukarište
• čekalište
• prasilište
• odgoj
• i tov.

U ovim fazama se odvijaju sledeći procesi u određenom trajanju:

Glavni KPI za praćenje uspešnosti farme u proizvodnji su:

• Broj živorođene prasadi po krmači – kako je krmača osnovno stado i ima reproduktivnu funkciju, ona na dnevnom nivou troši hranu, energiju, ljudski rad, vakcine, zauzima određeni prostor i na taj način utiče na kapacitet i drugo. Cilj je adekvatnom selekcijom odabrati kvalitetne životinje koje će dati što veći broj prasadi kako bi se prethodno navedeni troškovi smanjili po jedinici.
• Konverzija (FCR) – broj koji pokazuje količinu utrošene hrane za 1 kg prirasta po svakoj fazi (od prasilišta do tova). U tovu je cilj imati konverziju ispod 3. Ovaj broj treba da je što manji, jer tada znači da smo određenu količinu svinja u kilogramima proizveli s manje hrane, a i s manje troškova po kilogramu proizvodnje.
• Uginuće – u svakoj fazi u procentima.
• Prosečni dnevni prirasti – u svakoj fazi pokazuje koliko je svaka životinja prirasla dnevno.

Svi ovi parametri na našim farmama se prate automatski kroz softver koji je specijalizovan za svinjarstvo i koji omogućuje praćenje parametara po svakoj krmači, leglu i tovljeniku i nekoliko predaka unazad. Inženjerima stočarstva je ovo alat za upravljanje rezultatima i praćenje statistika na osnovu kojih će donositi odluke o budućim selekcijama, izlučenju životinja, lečenju životinja, preventivnom tretiranju životinja i drugo. Optimizacija ovih parametara daće nam na kraju optimalnu cenu koštanja tovljenika, koja će nam omogućiti maksimizaciju rezultata na tržištu, koje karakteriše velika volatilnost u ceni i na koju utiču i dešavanja na evropskom i globalnom tržištu.

Kod tržišne cene svinjskog mesa uočava se cikličnost u kretanju cena, tzv. svinjski ciklus. U dužoj vremenskoj seriji potrebno je oko 4 godine da cena od najviše ili najniže vrednosti dođe opet na maksimalnu odnosno minimalnu vrednost. Obično, koliko traje period porasta, toliko traje i period pada. Na manjim tržištima, kao što je srpsko, ciklusi su izraženiji, a na većim, kao što je EU, oni su prisutni, ­ali su manje izraženi. Osnovni razlog za ciklično kretanje cena jeste činjenica da faza tova svinja traje oko četiri meseca, što je relativno kratak proizvodni ciklus, koji dozvoljava proizvođačima da brzo ulaze u proizvodnju i izlaze iz nje i da je prilagođavaju tržišnim i cenovnim očekivanjima.

Prilikom vrednovanja bioloških sredstava u svinjarstvu se primenjuje računovodstveni standard IAS 41, koji se odnosi na poljoprivrednu delatnost. Ovo znači da se biološka sredstva vrednuju po tržišnim cenama u momentu bilansiranja. U vezi s tim, ostvareni ekonomski efekti zavise od uslova na tržištu, koji se, kako je ranije istaknuto, menjaju u toku trajanja procesa proizvodnje. Zbog toga je jako bitno na pravi način i u pravo vreme utvrditi cenu koštanja svih kategorija svinja, a posebno cenu koštanja tovnih svinja kao glavnog proizvoda svinjarstva.

Controlling i svinjarstvo

Ovo je momenat kada svinjarstvo i controlling idu „ruku pod ruku”, kada controlling pokazuje da je zaista partner biznisu. Obračun cene koštanja tovljenika je moćan menadžerski alat, koji treba da signalizira „uska grla”, nedostatke i slabosti i da dâ predlog za snižavanje cene koštanja, aktivnostima koje će poboljšati već spomenute KPI.

Prvi korak u obračunu jeste klasifikovati troškove po vrsti. Mi smo uočili najznačajnije: hrana, veterinarski troškovi, zarade, energija, osiguranje, amortizacija i ostalo.

Drugi korak je klasifikovati nosioce troškova i omogućiti evidentiranje troškova na taj način. Na našoj farmi zatvorenog tipa to su: prasad na sisi, prasad u odgoju i tovne svinje. Dodatan nivo praćenja ovih parametara je praćenje po svakoj farmi, jer ih u našem sistemu ima pet.

Proizvodni podaci neophodni za obračun cene koštanja jesu podaci iz „Obrta stada”. To je sumarni pregled svih kretanja životinja na farmi po svim kategorijama životinja i vrstama kretanja, s početnim i krajnjim stanjem svih kategorija. Kategorije životinja su:

• prasad na sisi
• prasad u odgoju
• tovljenik
• mlada nazimica
• nazimica u pripustu
• osemenjena nazimica
• i krmača.

Vrste kretanja su: novorođeno (priplođeno), prevodi iz kategorije u kategoriju, uginuća, isporuke i prirasti živih životinja.

Kada su troškovi klasifikovani po vrsti i nosiocima, računamo cenu koštanja proizvoda svake faze. Životinje koje prelaze iz faze u fazu prenose se po ceni koštanja dobijenoj u prethodnoj fazi. Na kraju dobijamo cenu koštanja tovljenika kao finalnog proizvoda (tabela).

Nakon kalkulacije, analiziramo učešće pojedinih troškova u ceni koštanja i dolazimo do uzroka tako dobijene cene koštanja. Ističemo ono što daje dobre rezultate i dajemo preporuke o aktivnostima koje treba preduzeti kako bi se neki drugi rezultati optimizovali. U narednom obračunskom periodu, pratimo realizaciju aktivnosti i trendove koji se postižu.

Za kraj, evo još malo zanimljivih podataka u vezi sa svinjarstvom. Farme u okviru Carnex-a su prethodne godine proizvele oko 170.000 tovljenika. Kada bi se sve te svinje poređale u kolonu, ona bi bila duga 250 km. Za hranjenje tih životinja i osnovnog stada koje je proizvelo te tovljenike potrošeno je oko 60.000 tona stočne hrane. Za prevoz hrane i sirovine za tu hranu bilo je potrebno oko 5200 kamiona.